Wydawnictwo Aletheia

Georges Vigarello (ur. 1941), francuski historyk, ma w swojej dziedzinie imponujący i niezwykle efektowny dorobek, w znacznej mierze udostępniony polskiemu czytelnikowi przez Wydawnictwo Aletheia ("Historia czystości i brudu", "Historia gwałtu", "Historia urody", "Historia zdrowia i choroby"). Zainteresowania Vigarella skupiają się wokół „historii ciała” i wszystkiego, co się z nim dzieje: ciała chorego, zdrowego, brudnego, czystego, upiększanego i poniewieranego. Opisywane praktyki historyczne mają u podłoża określone rozumienie natury i funkcjonowania ludzkiego ciała. Autor rekonstruuje właśnie to rozumienie, dzięki czemu jego „historie” nie są zwykłym zestawieniem faktów, lecz fascynującą przygodą intelektualną. Również tak trywialne zjawisko jak otyłość nabiera istotnego znaczenia historycznego, gdyż „metamorfozy tłuszczu” okazują się funkcją przemian pojmowania ciała i świata w ogóle. Vigarello pokazuje ewolucję stosunku do otyłości: od obfitego ciała jako symbolu siły i władzy po dzisiejszą stygmatyzację tuszy uznawanej za objaw defektu psychicznego. Rola gabarytów cielesnych zostaje też opisana od strony tego, co ją warunkowało: od strony przemian społecznych, zmiany statusu „możnych” i demokratyzacji społeczeństwa. 

Spis treści

Wprowadzenie 7

Część pierwsza. Średniowieczny żarłok

Rozdział 1. Prestiż otyłości 19
 Naturalna żywotność 20
 Cóż za zniewaga! 27
 Od grubasa do spaślaka 29

Rozdział 2. Tłuszcz, płyny, gazy 33
 Materia otyłości 34
 Pochodne gazów i wody 37
 Podagrycy i artretycy 41
 „Prostota” wydalania 43

Rozdział 3. Perspektywa grzechu 47
 Model duchownych 48
 Model lekarzy 52
 Model dworzan 54

Rozdział 4. XV wiek: wyrafinowanie i sprzeczności 57
 Rosnące znaczenie obrazów 58
 Oznaka różnic społecznych 61
 Tryb życia i konflikty 63
 „Mozolna” praca estetyki 67

Część druga. „Nowożytny” grubianin

Rozdział 1. Oblicza lenistwa 75
 Aktywność i bezczynność epoki „nowożytnej” 76
 Od wyzwiska do znaczenia społecznego 82
 Opór i fascynacja 86
 Chudość źle widziana 93

Rozdział 2. Tłuszcz w liczbie mnogiej 99
 „Udramatyzować” zagrożenie 99
 Strach przed apopleksją 102
 Tłuszcz: abstrakcyjny dyskurs 107
 Wyodrębnić puchlinę wodną 110
 Wyodrębnić podagrę 115

Rozdział 3. Głębia obrazów, precyzja słów119
 Obrazy i realizm rysów 119
 Wybór Rubensa 123
 Siła i bezsilność słów 127

Rozdział 4. Utrzymać ciało w ryzach 137
 Pierwsze szacunki 137
 Otyłość tak, ale tylko „górna” 143
 „Nowożytne” diety i wyrzeczenia 146
 „Osuszyć” 152
 Ocet i kreda 155
 Pasy, sznurowania i gorsety 158

Część trzecia. Od ociężałości do niemocy. Oświecenie i wrażliwość

Rozdział 1. Odkrycie niuansów 169
 Pomiary „niestrudzone”, pomiary „bezowocne” 169
 Obwód w pasie czy waga 172
 Stworzyć średnią 175
 Pierwsze różnicowanie kształtów 180
 „Ciężar” mężczyzn, „ciężar” społeczny 185

Rozdział 2. Napiętnowanie niemocy 191
 „Otyłość”: użycie pewnego słowa 192
 Deprecjonowany objaw: brak wrażliwości 198
 Krytyka „bogaczy” 201
 „Małżonek znamienity, lecz do niczego” 203

Rozdział 3. Wzmacnianie 207
 Moc „wzmacniaczy” 207
 Moc „pobudzaczy” 210
 Marzenia o elektryczności 214
 Dieta i nerwy 215
 Pokarmy roślinne czy mięsne 219
 Rewolucja chemiczna 222

Część czwarta. Brzuch mieszczański

Rozdział 1. Wprowadzenie liczby 229
 Obecność liczb 229
 Związek między wzrostem a wagą, związek wymierny 231
 Indywidualne obliczanie wagi 233

Rozdział 2. Typologiczna gorączka 239
 Mężczyźni „z brzuszkiem”, tłuste kobiety 241
 Mieszczanin i brzuch szacowny 249
 Mieszczanin i brzuch wyszydzony 252
 Szczupłość romantyczna 256

Rozdział 3. Od chemii do energetyki 261
 Wodnistość i otłuszczenie: nowe rozróżnienia 261
 Tłuszcz i ogień 263
 Tłuszcz i „nieubłagana choroba” 268

Rozdział 4. Od energetyki do diety 273
 Energia i jej skutki 273
 Stworzyć „sztukę dobrego życia” 276
 Archaizmy i nowoczesność 279
 „Nieszczęście” i ja: nowy status otyłości 282

Część piąta. W stronę „męczeństwa”

Rozdział 1. Triumf estetyki 289
 Ważenie coraz powszechniejsze 290
 Pierwsze sprzeczności w ramach skali 292
 Ciała na wystawie 297
 Kobiety zaczynają mieć biodra 300
 Od męskiego pasa do „odkrycia” mięśni 303
 Od estetyki do wykluczających się obrazów 309

Rozdział 2. Otyłość „uczona”, otyłość „światowa” 317
 Formy i fazy w liczbach 318
 Trawienie „spowolnione”, trawienie przesadne 320
 Zwyrodnieniowa obsesja 324
 Dietetyczny urodzaj 326
 Wyjazdy do wód: między życiem towarzyskim a reakcjami chemicznymi 332
 Pojawiają się reklamy 336

Rozdział 3. Rewolucja szczupłego 339
 „Cywilizacyjna skaza” 340
 „Wysmuklenie” mężczyzny 343
 „Wysmuklenie” kobiety 345
 „Stopniowanie” anatomii 348
 Stworzenie „potworności” 350

Rozdział 4. „Męczeństwo” dochodzi do głosu 355
 Zrewolucjonizować początkowe kryteria 356
 Coraz więcej schorzeń 358
 Coraz więcej terapii 360
 Zawodzą terapeutyczne „pewniki” 364
 Między próbą a męczeństwem 368

Metamorfozy współczesnej debaty. Choroba tożsamości, choroba podstępna

Stwierdzenie „epidemii” 378
„Kontratak” 381
Dynamika szczupłości, dynamika otyłości 384
Konsekwencje szczupłości 385
„Wieloczynnikowy” świat 387
Ja, doświadczenie, tożsamość 392

Zakończenie 399