Wydawnictwo Aletheia

Henri-Irénée Marrou (1904–1977), francuski starożytnik, od 1945 roku profesor Sorbony, jest znany głównie z tego imponującego dzieła wydanego w 1948 roku. Stanowi ono opis starożytnego wychowania w ciągu piętnastu wieków: od X wieku p.n.e. po V wiek n.e. Przez „wychowanie” rozumie się tu przede wszystkim edukację, choć zdaniem autora pojawiła się ona dopiero w momencie, gdy „kultura wojownika” przeszła w „kulturę skryby”, kulturę pisma, a „wychowanie” oparte na ideale tężyzny fizycznej przybrało formę kształtowania umiejętności intelektualnych. Ten półtoratysiącletni okres zaczął się i zakończył „wiekami ciemnymi”, okresami bez księgi: najpierw w Grecji przedhomeryckiej, a potem w chrześcijańskiej Europie po upadku starożytnego Rzymu. Dopiero w czasach karolińskich następuje odrodzenie edukacji, wtedy już chrześcijańskiej. Eksponując przede wszystkim okres edukacji hellenistycznej, Marrou szczegółowo opisuje sposób kształcenia szkolnego, metody pracy nauczycieli poszczególnych dyscyplin: nauki pisania, matematyki, muzyki, retoryki, a także, nauczanej w coraz mniejszym stopniu, kultury fizycznej. Mimo szczegółowości nadzwyczaj żywa i jasna narracja pozwala wczuć się w epokę, rozpoznać jej „puls”, który autor odnajduje z nieomylną intuicją. Polityczne przesłanie książki, jako że powstawała ona po części w czasie II wojny światowej, głosi, że mimo barbarzyńskich faz historii współczesny człowiek pozostaje dziedzicem starożytnego klasycyzmu.